در دنیایی که سفر به‌عنوانِ ابزار و وسیله‌ای برای بازیابی روحی و روانی انسان تلقی می‌شود، هدایت سفر و گردشگری اهمیت بیشتری یافته است و نمی‌توان بی‌اهمیت از کنار آن عبور کرد.

در یک سال گذشته بیش از ۱۲ هزار راهنمای گردشگری شغل خود را از دست داده‌اند، درحالی که بیمه و درآمد حاشیه‌ای دیگری نداشته‌اند. منوچهر جهانیان ـ رییس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ و رییس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار گردشگری ـ در یادداشتی که به مناسبت ۲۱ فوریه روز جهانی راهنمای گردشگری در اختیار ایسنا قرار داده، تاکید کرده است که دولت، سیاستگذاران و متولیان حوزه گردشگری به نقش راهنما در توسعه فعالیت‌های گردشگری بیشتر اهمیت دهند.

در این ادامه این نوشتار آمده است: سالنامه تحقیقات گردشگری در سال ۱۹۸۵ برای اولین‌بار موضوع نقش و اهمیت راهنمایان گردشگری را مطرح کرد. مطالعات گسترده‌ای درباره اهمیت راهنمایان گردشگری انجام گرفته است، اما باید به این نکته توجه داشت که راهنمایان گردشگری صرفاً راهنمای تور نیستند، راهنمایان محلی و ارگان‌های متولی گردشگری نیز خود به‌عنوانِ راهنمای گردشگری در نظر گرفته می‌شوند که به نوعی سفیران فرهنگی و معرف فرهنگ، تاریخ، تمدن، مهمان‌نوازی و زیبایی‌های یک منطقه هستند و ارائه‌کننده تصویری جامع و کامل از یک مقصد در یک کشور و یک منطقه جغرافیایی با رنگ‌آمیزی هنرمندانه و خلاقانه تأثیرگذار به شمار می‌روند که می‌توانند هریک از گردشگران را به معرف زیبایی‌ها و جاذبه‌های متنوع گردشگری به هموطنان خود تبدیل کنند و آنان را در سفر به آن مقصد و کشور و یا منطقه جغرافیایی ترغیب و تشویق کنند.

در کنار آن، زبان مادری هم به‌عنوانِ گونه‌ای از میراث فرهنگی و دربرگیرنده فرهنگ عامه و فولکلور مناطق گوناگون با لهجه‌ها و گویش‌های متنوع و زبان خاص آن منطقه دارای زیبایی‌ها و جذابیت‌های منحصربه‌فردی است که باید از سوی مردمان جوامع بومی و محلی، فرهنگ‌دوستان و متولیان میراث فرهنگی مناطق کشور برای حفاظت و نگهداری و صیانت از آن موردتوجه جدی قرار گیرد. این مهم می‌تواند به تحکیم روابط فرهنگی و همبستگی ملی در مناطق گوناگون کشور منجر شود و همچنین می‌تواند در ایجاد انگیزه برای جذب گرشگران و رونق گردشگری فرهنگی و اجتماعی نقش و اهمیت ممتازی داشته باشد.

در مطالعات گردشگری، راهنمایان به‌عنوانِ یکی از عناصر پایداری فرهنگی‌اند که برای معرفی و بهتر شناساندن محیط، مقصد و ویژگی‌های آن حائز اهمیت است. به نوعی می‌توان گفت که راهنمای گردشگری ارائه‌کننده اطلاعات، تسهیل‌کننده روابط اجتماعی، میانجی فرهنگی، انگیزاننده، حافظ ارزش‌ها و مفسر محیط طبیعی و فرهنگی هستند و همچنین راهنمای گردشگری نقش‌های دیگری از جمله آموزش، روابط عمومی، حل‌کننده مشکل، مشاور و معتمد برای جوامع میزبان و گردشگران می‌تواند باشد.

یک راهنمای گردشگری پیش از آن‌که مفسر و روایتگر ویژگی‌های محیطی مقصد گردشگری باشد، یک شخص قابلِ‌اعتماد برای ایجاد انگیزه، باورمندی، امیدبخشی، کسب تجربه و ایجاد انگیزه و نگرش افراد از سفر و گردشگری است. راهنمای گردشگری دوستدار وطن و سرزمین مادری است که با قلبی مملو از عشق و علاقه به مردمان و جوامع میزبان و محلی، تاریخ و تمدن و زیبایی‌های مناطق گوناگون با تمام وجود آن‌ها را دوست دارد و برای معرفی جاذبه‌های گردشگری و حفاظت و صیانت از آن‌ها تلاش می‌کند.

راهنمای گردشگری بیش از آن‌که صرفاً حضور فیزیکی داشته باشد، نقش معنابخشی ذهنی و تصویرسازی دارد و حضورش برای جوامع میزبان و محلی به‌لحاظِ فرهنگی بسیار باارزش است. گردشگری در عینِ سادگی و لذت‌بخشی و جذابیت‌های آن، از جمله پیچیده‌ترین صنایع خدماتی به شمار می‌رود که تبدیل منابع به محصول و مصرف آن هم‌زمان صورت می‌پذیرد؛ لذا گردشگر به مثابۀ مصرف‌کننده به نوعی از اجزای تولید محسوب می‌شود و خود در فرآیند تولید و تبدیل منابع به محصول مشارکت دارد. ازاین‌رو، می‌توان گفت فعالیت‌های گردشگری یکی از دشوارترین امور خدماتی محسوب می‌شوند که باید به تمامی وجوه آن اعم از فرهنگ، تاریخ، تمدن، نوع روابط و تعامل مردمان و دولت‌ها توجه جدی شود که در جهان کنونی از آن به‌عنوانِ دیپلماسی گردشگری یاد می‌شود و لازم است تا در کشور ما نیز به گردشگری برای برقراری روابط فرهنگی، تعامل و توجه به قرابت‌ها و ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی مردمان و گردشگران، جوامع میزبان و مهمان و تأثیرگذاری آن بر روابط دیپلماتیک و رسمی توجه جدی شود.

اهمیت گردشگری و اثرات آن بر فعالیت‌های اقتصادی، کارآفرینی و رونق اقتصادی و وجوه تمایز آن از سایر بخش‌های اقتصادی و خدماتی به لحاظ کارکرد و اثرات مستقیم و غیرمستقیم بر همگان آشکار است و همچنین گردشگری از مهم‌ترین بخش‌های خدماتی در دوران کنونی است که می‌تواند برای معرفی فرهنگ، تاریخ، تمدن و زیبایی‌های یک کشور و خدمات جامعه میزبان به گردشگران نقش‌آفرین باشد. گردشگری با ایفای نقش پیشرانی می‌تواند موجب تحرک و پویایی سایر بخش‌های صنعتی و خدماتی باشد تا اقتصاد مقاومتی را در مسیر توسعه و شکوفایی قرار ‌دهد.

در این میان، راهنمایان گردشگری و نقش اثربخش آن‌ها در این عرصه یکی از ارکان مهم و تأثیرگذار بر توسعه و پویایی گردشگری است که باید با شناخت و آگاهی و درک این قشر، خواسته‌ها و دغدغه‌های آنان به‌درستی موردتوجه جدیِ دست‌اندرکاران و متولیان این حوزه قرار گیرد.

راهنمایان گردشگری واسطه اجتماعی و واسطه فرهنگی بین گردشگران و میزبانان هستند که وظیفه تبادل و تعامل فرهنگی میان گردشگران و جامعه میزبان را بر عهده دارند و ارتباط میان‌فرهنگی بین گردشگر و جامعه میزبان ایجاد می‌کنند.

در گذشته که سفرها به صورت گسترده و اصطلاحاً انبوه انجام می‌گرفت، گردشگر در اندیشۀ تجربه و کسب آگاهی از سفر نبود، اما پس از گذشت زمان در دنیای مدرن با گردشگرانی مواجه می‌شویم که به گفته «مک کنل» در جست‌وجوی عناصر زیبایی‌شناختی هستند، گردشگر نگاه دقیق‌تری پیدا کرده است، تجربه و کسب رضایت اهمیت بیشتری یافته است و دانش‌اندوزی از جمله انگیزه‌ها و دلایل سفر از نگاه گردشگر محسوب می‌شود. به گفته محققان، «گردشگری به مثابه یک زندگی است که می‌تواند آموخته‌های بی‌شماری برای انسان به همراه داشته باشد».

در دنیای امروز گردشگری به‌عنوانِ یکی از مهم‌ترین وجوه زندگی افراد مورد توجه قرار گرفته است و در سطح بین‌المللی بسیار حائز اهمیت است و امروزه به‌عنوانِ یکی از بارزترین جریان‌ها در سطح بین‌الملل مطرح می‌شود. در حال حاضر، اهداف توسعه بین‌المللی گردشگری در راستای تحقق پایداری است؛ پایداری در همه جوانب اقتصادی، سیاسی، زیست‌محیطی، اجتماعی و فرهنگی.

در دنیایی که گردشگر با آگاهی و کسب تجربه به سفر می‌رود، در دنیایی که سفر به‌عنوانِ ابزار و وسیله‌ای برای بازیابی روحی و روانی انسان تلقی می‌شود، هدایت سفر و گردشگری اهمیت بیشتری یافته است و نمی‌توان بی‌اهمیت از کنار آن عبور کرد. ازآن‌جایی‌که گردشگران شبیه هم نیستند و با هم تفاوت دارند، لذا نوع رفتار، عملکرد، نقش و اهمیت راهنمای گردشگری بیش‌ از پیش موردتوجه قرار دارد.

با بیان این موارد، شایسته است که راهنمایان گردشگری علاوه بر مهارت‌های ارتباطی و آگاهی به تاریخ و ویژگی‌های مقصد گردشگری، انگیزه و تعهد بالایی در قبال گردشگران داشته باشند و بتوانند نقش بسزایی در ایجاد تجربۀ دل‌انگیز و لذت‌بخش در میان گردشگران ایفا کنند. القای مبانی و مفاهیم درباره مقصد، ارزش‌های فرهنگی، فرهنگ عامه، آداب ‌و رسوم مقصد به گردشگران، ایجاد انگیزه و القای حس خوب و تصویر مثبت در گردشگران نسبت به مقصد گردشگری، ایجاد آگاهی و اطلاعات مورد نیاز با هدف تأمین پایداری می‌تواند گردشگران را بیش‌ از پیش به مقصد و تجربه کسب‌شده راضی و خشنود کند.

با تبریک روز جهانی راهنمایان گردشگری به همه راهنمایان گردشگری این مرز پرگهر، تأکید به نقش راهنمایان گردشگری در تحقق اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های توسعه فعالیت‌های گردشگری باید مورد توجه جدی دولت، سیاستگذاران و متولیان حوزه گردشگری قرار گیرد. راهنمایان گردشگری از ارکان ارتباطی ارائه‌کنندگان خدمات گردشگری مقصد با گردشگران هستند. ازاین‌رو، با توجه به دانش و سطح آگاهی و اطلاعات گردشگران و انتظارت آنان از جوامع میزبان و مقاصد گردشگری، جایگاه و اهمیت راهنمایان گردشگری و نقش آنان در توسعه فعالیت‌های گردشگری نوین مهم و ارزشمند است.